PDF fonh nih ralhrang 7 an thah hna, minung 3 an tlaih hna. Magway ramtthen Pakokku peng ah PDF fonh nih ralhrang bawi 2 tel in minung 7 an thah hna i a nung in 3 antlaih hna tiah theih a si.
Tuzing sml 6 hrawngah Pakokku oengkulh Myit Thar Chay hram bunh zuatkhalh lei a tlaitu ralhrang hna cu PDF fonh nih an kah hna. Suimilam 2 chung hrawng an i kap i ralhrang bawi 2 telh in minung 7 an thah hna, a nung in minung 3 an tlaih hna tiah thawng an thanh. Cun hriamnam zei maw zat zong an chuh khawh hna tiah an langhter chap. thechindairy
Relchap- Raldoh Can Hmanh Ah Lungrual Khawh Lo Ahcun Lungrual Ti Aum Ti Lailo. Cu bantuk Miphun le Ralkap nih Ralhrang Rallokap hi kan TEI ko hna lai tiah nan I ruahchan rih cio ko maw? NUG / CRPH / NUCC / ICNCC nih lungrualnak le Pumkhat sinak an siam khawh lo buin Ralhrang MAH kan tei lai lo timi hi Mikip nih hngalh mi asi.
Mikip I biakaa le cabia, lungput le Lungthin hi Lungrualnak lei ah a kal ko asikun ah ziah kan I lungrual kun lo timi biahal nak hi a leh nan I har cio ko lai. Kan bia le Policy (By Law le Doctrine) ah Lungrualnak le pumkhat sinak, kan cangvai ning le kan thuatham ah lungrual lo nak le pumkhat silo nak lawngte ansi. Kan lungrual lonak le pumkhat kan si khawh lomi hi Rili kam Thetse zat le Van Arfi tlukin a tam lai.
Lungrual lo cu Ral TEINAK asi khawh lo, aa lungrual lo mi cu Pathian nih a bawmh bal hna lo I, an thlacam zong a leh bal hna lo. RALHRANG TEI awk ah Pathian sinah thla kan cam mi leh awk ah le hlawhtlin awkah I lungrual hmasat uhlaw, I pumkhat hmasat uh, cu hnu ah nan THLACAM kan leh hna lai tiah Pathian nih a ti kan ti ko lai.
Kawl Miphun rengreng hi an lungrual bal mi le pumkhat asi balmi miphun an si lo. Chin Miphun belte hi Ni Vung Nih Uknak a lak hlan tiang kha cu kan I lungrual I pumkhat asi mi kan si ko. CHIN mi lungrual nak le Pumkhat sinak cu Kawlte uktu kip nih an kan hrawk mi asi. 1962 ah Ralhrang Ni Vung nih Uknak an kan chut ri in CHIN Mi karlak ah Lungrualnak le pumkhat sinak an tlau.
A mui cu chimh lo, a thlapale hmanh hmuh khawh asi ti lo. CHINMI Lungrualnak le Pumkhat sinak Thlarau zong a thi cang. Kawl Miphun an pennak tuanbia zoh tikah aa lungrual ballomi an si caah an ram hi a rawk zungzal. Kawlram an pennak hi dot 8 in ṭhen khawh asi. Cu hna cu:
(1) Pagan Kingdom (849–1297), or “First Burmese Empire”. (2) Taungoo Dynasty (1486–1752), or “Second Burmese Empire”. (3) Konbaung Dynasty (1752–1885), or “Third Burmese Empire”. (4) Independent Burma (1948–62), or “Fourth Burmese Empire”. (5) Burmese Way to Socialism (1962-1988), or “Fifth Burmese Empire).
(6) State Peace and Development Council (1990 – 2010) (Military Junta Rule). (7) Half Democracy Burma (2010 – 2020) (Half Military and Civil Rule). 8. Terrorist Military Junta Burma (2021 – Current) or “Sixth Burmese Empire”).
Hi Kawlram pennak dot 8 kan zoh tikah anmah le mah an I thah zungzal I aa doh zungzal mi le aa lungrual lomi Kawl Miphun an si. Cucaah an ram hi a rawk lengmang I miphun dang (Mongo le Shan tbk) nih an uk tawn hna.
Miphun dang nih an uk hna lo ahcun an ram le miphun cu ram hme tete ah aa ṭhen. Ava, Hanthawaddy, Thayarwaddy, Taungoo, Dangia Waddy tbk in ram aa ṭhen. An lungrual caan ah Thaton (Mon Khama SPH ram) le Arakan SPH ram hna cu an tei hna, Zingmay timi Laos, Ayutthaya timi Thailand, Manipur, Kate miphun tbk tiangin an tei hna I an uk tawn ve hna.
CHINRAM Kalay Kabaw cu Kawl le Shan SPH nih an kan uk caah Tlangcung lei ah kan kai. A tu kan umnak CHINRAM (Gangaw telin) tu cu ahohmanh nih an kan uk bal ve lo. CHINRAM hi ahohmanh nih an kan uk ballo kan timi hi Kalay Kabaw khi kan telh lo caah asi lai. Kalay Kabaw cu Kawl, Shan, Manipur tbk nih an uk bal ve.
Kawl Miphun an lungrual bik chan cu Bochuk Uk Sang chan, Kawlram pennak dot 4nk Independent Burma (1948–62) or “Fourth Burmese Empire” ah asi. Anmah kawl Miphun lawng siloin an uk ballo mi CHIN, Kachin, Shan, Karen le Karenni tiang I telin Lungrualnak le pumkhat sinak a rak um.
Arakan le Mon ram cu Mirang nih pen hlan ah Kawl SPH nih an rak lak cang hna. Kunbon SPH 7nk Bodawpaya nih Arakan SPH ram cu 1784 ah a lak. CHINpa Baha Vandolla Ralbawipa nih Rakhine ram hi a lak mi asi a timi CHINMI zong kan um ve. 1814 ah Manipur, 1817 ah Assam cu Bodawpaya nih a lak ve. Chin Historian Cheukhat nih Kawl nih Baha Bandullah an timi pa hi CHINMI Vandolla asi an ti ve.
Mon Ram Thaton cu AD 1044 ah Anawratha nih a lak. Mon Princess Khin U cu Anawratha le a fapa Cian Sittha hna i nupi a si veve. Mon Biaknak Buda Bada le thilri vialte cu Pagan ah an ṭhial I Anawratha nih Buda Bada thawk bantukin tuanbia ah an ṭial.
Arakan SPH ram an lak zong ah Buda Biaknak le thilri vialte cu Kawlram lei an ṭhial dih ve. Cucaah Rakhine le Mon miphun nih thawkmi Buda Biaknak cu Kawl nih kan thawk tiah Tuanbia cu lih le hrawkhrawl in an ṭial. Cucaah Kawlram Biaknak Buddhism hi Mon le Rakhine miphun sinin an fir mi asi.
Pagan pennak a rawk tikah Mon Thaton ram cu an dir ṭhan. Kawlram pennak voi 2nk dirhtu Bayintnaung (AD 1510) nih Mon ram cu a lak ṭhan. Lao, Thailand, Manipur, Assam, Tuluk ram China Siam, Lang Xang tiang a lak dih.
Mon miphun pa Bangia Dalah cu Vuancichuk ah Bayintnaung nih a thim. Mon Dictionary kha Kawl Holh in Bangia Dalah nih a leh. Cucu kawl holh in an ngeih hmasatbik mi Cauk asi. Taungoo Pennak a rawk tikah Mon Thaton Ram cu an dir khawh ṭhan.
Kunbon SPH 1nk Alaungpaya nih a tuk hna I a lak ṭhan caah Mon Khama tampi cu Cambodia ah an zam I cuka ahcun Ram an va dirh lawlaw. Cuticun Mon le Arakan miphun cu Kawl nih uk cia in Mirang kut ah lut asi. Mon le Arakan Panglong ah an I tello cu Uk Sang nih a ai awh hna caah asi.
Uk Sang nih Kawl miphun le an uk ballomi CHIN KACHIN SHAN hna he lungrualnak le pumkhat sinak an tuah khawh mi cu Panglong Biakamnak ruangah asi. Uk Sang le a hawi le 9 cu 19 July 1947 ah Galon U Saw le U Nu te nih an thah. Uk Sang te thah tu hi Galon U Saw lawng asi lo.
Tehte: 1nk – Uk Sang te an thih lio tan ah U Nu cu Dagon No. 1 BEHS ah cachimh asi. Uk Sang te thihnak thanh hlan ah Uk Sang te an thah hna tiah A Siangngakchia kha a chimh hna. Radio nih an thanh hlan ah U Nu nih Uk Sang thih hi a hngalh cu aw. Tehte 2nk Pasapala Party Hotu Uk Sang an thah tikah, VP U Nu nih Hotu a chang.
1947 Phunghrampi an fek ter tikah Panglong kong cu U Nu nih a thlau cikcek cang. Buda Bada cu Rampi biaknak ah a siam. Tehte 3nk – Aung San Attlee Sachuk kha Nu – Attlee Sachuk ah a thlen. Cucaah Panglong hrawktu hi Galon lawng asi lo, U Nu telin Culio Kawlram uktu Luban vialte an I tel dih.
Ralhrang Ni Vung Thawk in Pi Suu Ci tiangin Panglong biakamnak le Federal hlawhtlin ter an duh lo dih ko. Tin Sui nih NCA a ti mi cu Hriamnam chiah uhlaw, ram a dai hnu ah Panglong kong kan ceih lai ti asi caah can rikhiah mi a um lo. Pi Ci zong nih 21st Panglong Conference tiah a chap I Panglong bia tlin ter awk ah a can a rau ter ve.
Cucaah Tlangcungmi nih Panglong tlin ter awk ah kum 70 hriamnam tlaih in Dohthlennak kan tuah hi asi. Pau Dohthlennak kan phan I Panglong ning tein Federal cu kan duh mi asi nain, NUG, CRPH, NUCC, ICNCC ah Federal aduh lo mi an tam tuk tikah EAOs le NUG karlak ah lungrualnak le Pumkhat sinak aum khawh ti lo.
NUG nih an tuah cia mi Charter 1 & 2 ah Panglong rim le Federal rim a nam bak ti lo. Lakhruak uknak caah Federal Phunghrampi chuahpi awk ah NUG nih biakam mi kan si nain, kum 2 leng tiang ah an chuah pi khawh ti lo.
Aruang bik cu NUG NUCC ah Tlangcungmi Kusale cu an um lo ti tlukin an tlawm caah asi. Kawl rim lawngte a nam mi NUG asi. Asi awk asi mi cu Pau Dohthlennak ah Suttung le Innkil lung asimi EAOs nih a ruang tein thlah mi Kusale / Palai mi cu NUG le NUCC ah aum tengteng a herh.
Dr. Sa Sa Le Dr. Lian Hmung Sakhong cu CHIN Mi aiawh an si lo. NLD an si caah an thim mi hna asi. Asi awk asi mi cu CNF le CDF nih Kawlte he Palai aa zat mi cu NUG le NUCC ah an thlah lai. Cun Chin CDMers Palai, CHIN Mipi ai awh tu Palai, Chin mi Sandah piahmi Palai, tbk cu NUG le NUCC ah thlah ding asi nain NUG nih an tuah duh ti lo.
Uk Sang an thah I Panglong a rawk ruangah Lungrualnak le pumkhat sinak a rawk dih mi dam ter awk ah NUG nih 100% ṭuanvo an ngei nain an tuah ti lo caah Pau Dohthlennak ah pumkhat sinak le lungrualnak aum lomi hi asi. Ahohmanh sual phawt ding asilo.
Federal Phunghrampi cu NUG nih kan chuah pi khawh lo zongah Aaruang mi Palai thlah in Mipi cozah tal hi siam ahcun Lungrualnak aum bak ko tihi NUG nih an hngalh ko nain an tuah duh lo. Cu asilo ah Burma Great Division an ti mi tal kha State timi Ramkulh min tal thlen awk asi cu.
8 States in tuah ding asi cu. 8 States ah buai ding aum lo. Senators or Amyotha Hlutdaw cu kawl le Tlangcungmi he aa zat mi Palai kan thlah hna lai. Congress bantuk Pyithuh Hlutdaw cu Pengkulh ngat in thlah ah apoi lo. Upadi siamnak nawl le nawlngeihnak sangbik kha Senators kut ah chiah ah aza ko.
Aruangmi Palai thlah mi High Court nih bia an chah lai I, lai an rel lai, Dingthlu Lairelnak an kut ah aum lai, Aruang tein kan thlah mi Ralbawi hna nih Ramkomh Federal Army pi cu an hruai lai, Cuticun Federal Mui a cuang ko ee NUG aw? Ramkulh ah nawlngeihnak aum lai ti cu: State Hlutdaw a um lai, State Cozah aum lai I rian a ṭuan lai, a thawngṭha fawn lai, Cu vialte pelte hmanh tuah loin Ralrhang teipi nan kan timh mi hi a lam a pit mi asi ee.
NUG le Kawlte lawngin Ralhrang tei ding asi ahcun apoi lem ve lo nain, EAOs / CDF / CJDC / PDF / LDF telloin Ralhrang MAH tei khawh si lo ti cu hngalh cio mi asi. Hitin tuah khawh uhlaw, USA nih hriamnam hman cawk lo an kan bawmh cang lai I, tu hrawng cu Ralhrang kan tei cang lai cu aw? Federal ram a par cang lai cu aw, nunnak le thisen tampi hi a luang ve lai lo cu aw?
Uk Sang chan lio bantukin Lungrual nak le pumkhat sinak siamnak canṭha kan ngeih ko nain NUG nih apply kan tuah duh lo. Canṭha hi voi hnih an kir ti lai lo. Dr. Lian Hmung Sakhong nih NLD le Rallokap Buainak asi tiah EAOs cheukhat nih an ti caah lungrualnak a um lo a ti mi hi a si ve ko nain a pakhat nak cu asilo. NUG NUCC CRPH ICNCC ah Federal aduh lo mi an tam tuk caah a rak si deuh.
U Nu nih Panglong a hrawk caah Karen nih ral an thawh. Kawlram an lak dih. Rangoon cu Innsein lawng a tang. U Nu Cozah cu Innsein cozah an ti hna. Chin Ralkap (Chin Rifle 1 le 2) nih Karen ral an doh I an tei hna. Hihi kawlram le kawl miphun sinah Titsa an ngeih tuk caah asilo.
Panglong biakamnak kha an zulh caah asi. Panglong ah Ramkhat kan si lai, kum 10 hnu ah Independent Asiloah Federal Democracy timi cungah titsa an ngeih caah Karen ral cu CHIN Ralkap nih an doh mi hi asi. Karen ral kan doh tiangah CHINMI kan I lungrual tuk palia i pumkhat bak kan si rih ko.
Pau Dohthlennak ah NUG Hawikom a dikmi hi CNF CDF lawng kan um. Hihi NUG NUCC CRPH cungah Titsa kan ngeih tuk caah asi lo, kan in duh tuk hna, kan in tlaichan tuk hna caah asi lo. Federal Democracy caah Dohthlennak biatak tein a tuahtu CHINMI kan sinak kan langhter mi asi.
Kachin, Karen, Karenni zong cu thotho an si ve ko. NUG he aa hawikom lomi EAOs, Rallokap he aa kawp mi EAOs le Anmah tein a dang tein a ummi EAOs hna hi Federal a duh caah le Panglong tlinter an duh caah asi ve. Cucu NUG nih nan hlawhtlin ter lo caah, Kan sinah aum lomi EAOs an tam deuh nak hi asi.
GZ authawng cu Anasin vialte cihmih ding: 2008 phunghrampi hrawk ding: Federal Democracy Ramkomh: ti asi. Anasin phun 3 aum. Democracy Anasin, Ralhrang Anasin, Biaknak Anasin ti asi. NUG CRPH NUCC hi Democracy Anasin nan si ve cu aw? Biaknak Anasin zong nan si chih men lai. Ralhrang Rallokap nan si lo lawng asi ko.
Atu Ralhrang kan doh mi cu Ralhrang hi thluk ta phawt ko usih law, Federal, Self Determination, Equality (Equity) cu a hnu ah kan ceih te hna lai ti khi a lawh ko ee. CHIN KACHIN KAREN KARENNI zong nih Ralhrang thluk ta ko usih tiah Ralhrang kan doh ve I Mipi nih cucu kan zulh ve hna.
Cunglei kan langh ter bantukin NUG nih nan tuah khawh I nan zulh ahcun kan sin ah aum ve lomi EAOs vialte an ra lai I, Ralhrang kan thluk tuan lai, USA le vawleipi nih hriamnam le Phaisa he relcawk lo an kan bawmh ve lai ti hi asi ko.
Tu bantukin raldoh asi rih ahcun Raltei can a tlai khawh men. Nunnak le thisen tampi a luang rih lai, khuapi le innlo relcawk lo an ciam rih te lai. Ralzam mi le khuaram chuaktak mi kan tam chin te lai. Harsatnak tuksapur he kan I ciah ve lai.
CHINMI raldoh hlah uh MAH kan tei lailo kan ti hna lo. MAH lawng siloin Ralhrang Vialte thluk in Vanram hluanmi Za Uk Pennak kan duh caah asi deuh. Democracy Anasin, Ralhrang Anasin, Rallokap Anasin, Fascism Anasin, Biaknak Anasin Vialte thih dih sehlaw, an cihmih siseh tuan te ah ti kan duh caah kan holh ve mi asi.
CHINMI nih raldoh kan ngawl lai maw? Ngawl Naisai hlah ee. CHINMI kan lungrual lo tuk nan ka ti khawh men. Kei nih cun Karen kan doh lio le Panglong Biakamnak kan tuak lio tluk dengmang in kan lung aa rual I pumkhat kan si ko ti hi ka hmuh khawh mi asi.
Pengtlang CDF le CNF pumkhat an si lo a ti tu hna hi Pumkhat sinak a duh lo tu le Raltei a duh lo tu nan si men lai. CNA le CDF hi Thumkomh Pathian (Trinity) bantukin in pumkhat an si. Nuva bantukin Pumkhat an si. Pum le thlarau bangin pa 2 asiko mi cu Pa 1 asimi CNA le CDF ansi.
Pum le thlarau nan ṭhen ahcun thih asi. CDF le CNA ṭhen ti hlah. Pumkhat an si lo a ti tu hna hi Oneness Theology nan hman caah asi. CJDC ah chungtel asimi poah cu CNA CDF he pumkhat an si ko ti hi hngalh ve cang uh. Pumkhat an si lo tiah ti nawn hlah aw.
CNA he pumkhat Asilomi ZRA MDF CNO / CNDF cu an um ko. Sihmanhsehlaw, Pumkhat an si nak le lungrual tein Ralhrang an doh nak hmuh khawh asi. MDF ram chung ah CJDC chungtel CDF Mara an um ko.
ZRA ram chung ah CDF Tonzang, CDM – Siyin le PDF Zoland an um ko. CNA he pumkhat an si. CNO / CNDF humhual ram chung ah CDF Hualngoram, CDF Zanniat, CDM – Siyin, CDF – KKG an um ko. Chinram lawng ah siloin Sagaing le Makui Ramṭhen tiangin Ralhrang dohmi CHINMI le kan Ralkapbu an si.
ZRA hi India caah dirh mi Hriamtlai phu an si. Kawl Ralhrang doh awk ah dirh mi an si lo. ZRA hi a hlan tein Rallokap a kawp mi an si. Meitei Tupung an sawm hna I Tonzang peng ah an um I, bing an cin. Cucaah CHINRAM cu Bing cinthlak nak le Bing Sipuazi ah Kawlram 2nk kan si mi hi asi.
Kawlram nih BGF ah an hman mi ZRA an si. MDF zong hi India lei Politic nih a zelh tuk hna caah le a control tuk hna caah asi. MEITEI Tupung cu 2010 lio Tin Sui nih Kachin a doh lio ah Kachin ah a kuat hna caah an zam dih ngawt cang nain Thantlang dohnak le Innlo meiduahnak ah an um ve a ti tu zong an um.
ZRA ah an thazang ṭhawnnak hi Cikhah lei dueh khi asi. Zo miphun le Thado tamnak Tonzang lei kap hi an um ngam ti lo. CCDJ asimi CDF Tonzang an um caah asi. Tedim le Tonzang lei hi an zapi tein ZO an si lo. Zo aa timi Tonzang peng hmanh ah CDF Tonzang an um. CNA he pum le thlarau bang an si.
Tedim lei hi Tedim, Saizang – Siyin, Thado, Zo tbk in CHIN Miphun ṭenge an um hna. An zapi tein ZO / ZOMI in hmuh ding an si lo. Zomi an tam nak hi Tonzang Cikhah le India Manipur um mi ZOMI District khi an si. Chinram ah KRIFA hmasat Pu Thuam Hang kha Saizang (Siyin) asi.
Cucaah CHINRAM ah cathiam hmasatbik, Bawi hmasatbik, Ralbawi Hmasatbik, CHINRAM uktu bik vialte kha Tedim le Zomi an si lo. Saizang lei tu an si. Ralhrang Ni Vung chan ah CHINRAM uktu le zung bawi liangluang kha Saizang ansi. Tedim le ZO lei cu rian an kan pek duh lo tiah an ruah caah, Tedim Thado Zo nih Saizang tu hi an rem hna lo. Khatikhan asi.
Pau Dohthlennak ah CHINMI hi lungrualnak le Pumkhat sinak kan ngeih ko ti hi ka hmuh mi cu asi. KACHIN le Karenni bantukin Pumkhat si cu kan duh ko nain, virus kan um pah caah asi khawh lo. CHIN virus rual kha cu philh hna uhsih law, aa pumkhat ciami le aa lungrual cia mi tu hi rawk hin ti hlah usih.
Aa ṭhen mi Pengtlang le CNA / CJDC ah pumkhat a si khawh lomi hriamtlai hna belte hi Pengtlang Upa le mifim rual nih pumkhat si awk ah hmalak ding tu kan si. CJDC le anmah tawn ter ding asi lo. Pengtlang upa le mifim rual nih Advocacy le Negotiation thlarau, Counselling Spirit kan ngeih a biapi ngai.
Pengtlang mifim Upa rual nih pumkhat silonak lei ah thazang kan pek hna lo ahcun pumkhat kan si colh lai I, lungrualnak 100% a um colh ve lai. Pathian nih amah le Minung I remh awkah Palai caah Jesuh a thlah bangin, CHIN ah pumkhat kan si khawh I kan I lungrual khawh nak hnga, Pengtlang Upa le Mifim hna nan biapi ngai ko.
CNF le CJDC cungah rian khinh ding asi lo. Rualrem awkah tlangtla timi hi CHIN Acts asi I, Jesuh Lamthluan zong asi. Krifa Zumhtu kip I kan rian zong asi. Krifabu phaisa cu Raldoh tu hna caah kan hman awk asi lo na ti nak cha cun; Ralhrang kan tei lai lo na ti nak cha cun:
CJDC ah pumkhat si awk ah tlangtla tu si deuh law, pumkhat si awk in Rawl Ulh thlacam tu Zumhtu si deuh cang rawh uh tiah kan sawm hna. Saya H. Rung Kaw