Hnahchuahnak le duhfak hakkauhnak ttheu2 nih minung nunnak le ziaza a hrawh lengmang ko. Khrihfa kan ca le bang ahcun mah hna pahnih hi an biapi tuk. Duhfak hakkauhnak cu Bible nih siasal biak bantuk a si a ti. Hnahchuahnak kong le Nawlbia 10 chungah a tel fawn. Mahcu a si nan kan hrial kho bak hna lo. Hnahchuahnak le duhfak hakkauhnak kan neih ahcun midang nak in rianttuan deuh uh sih law/i zuam deuh uh sih law cucu a tha bikmi a si ko.
Mahcu si ti loin a der deuhmi le a tlawmdeuhmi le a sifak deuh mi kha an neihmi va chuh i a phun2 in va tuk va thuat hna ti bantuk nih thil tthalo tampi a chuahpi. Din lonak a tam, nuhrin covo an zul tilo, sualnak a karh, biatak a um ti lo, inn le lo a rawk, minung nunnak tamtuk a liam, sipuazi a rawk, ziaza a rawk, dawtnak le remnak a um ti lo, daihnak a um ti lo, ttihphannak in an zaw dih hna, sualnak nei lo nu le hngakchia le kum upa nih an tuar tuk. Hnahchuahnak le hakkauhnak in midang cungah tthat lonak kan tuah tik ah mah nih cun sualnak le tthat lonak a phun2 a chuahpi.
1. Russia ram cu vawlei cungah a kau bik a si i an rum tuk fawn i hriamnam lei le bang ahcun a tthawng bik pa 2nak khan an si ko. An ram milu le million 150 deng an si fawn. An tam bak. Mah cu a si ko nan Ukraine ram cu a hnahchuah i duhfak hakkauhnak in a khah tik ah atu cu Ukraine he Russia he an pahnih tein an tuar tuk cang. Dongh kho dawh a si ti lo.
2.Kawl ralkap nih kum 70 an kan uk ko nan an i lungsi lo i Suh Kyi cu an hnahchuah i a dik a hman lo ning in uknak le thimnak a phichuak an cohlang ti lo, zei zongte an chuh dih. Kum 70 an kan uk cangmi zong an i lung si ti lo i hakkauhnak he an khah ruangah atu cu anmah lei he mipi lei he kan tuar tuk cang. Dongh a thiam ti lai lo, buainak cu. Dawtnak le daihnak le remnak a um ti lo.
3.Manipur state ah Meitei miphun cu cheuhnih ah cheukhat hrawng an si. Milu in an tam bik. Manipur ram i zatuak 10 % tluk ah Meitei pawl hi an um, hmun rawn (valley or plain area) ah. Tlangcung hmun (Hill Area) timi ah miphun dang vialte an um hna Kuki telh in. Mah cu tlangcung an umnak hmun cu zatuak 90 % a si. Meitei miphun pawl cu a tambik an si ko nan scheduled tribe (ST) timi an neih lo tik ah miphun dang pawl umnak Hill Area (90%) ahcun vawlei an nei kho lo/an caw kho lo. Meitei pawl cu an karh lengmang tik ah Kuki le miphun dang pawl umnak hmun i umhmun va khuar kha an duh cang. Scheduled tribe an si lo tik ah a dik a hman lo ning in khuakhannak an nei.
Mah cu Kuki pawl umnak tlangram cu hual siseh an ti (reserved area). Kuki pawl umnak ram hual siseh timi ruahnak cu Meitei pawl nih High Court ah kan chuahpi lai i kan hlawh a tling hrim2 lai ti an zumh. Aruang cu Manipur state i nawlneitu vialte cu Meitei lawngte an si dih, CM telh in. Vuanci pa 2 lawng2 hi Kuki an si. Mah kan hlawh a tlin cun reserved area (hualmi hmun) ahcun kanmah Meitei nih khua kan tlak te lai timi ruahnak timh chungnak an nei. Mah tik ah Kuki nih an duh ve ti lo i Meitei cu milu tamdeuh an si tik ah thahrum hman in Kuki pawl cu a phun2 in an tthuat hna.
Kuki ram hual siseh an timi hmun hi a tha tuk ti si. Meitei nih an hnahchuah hna i mi tamdeuh an si i nawlneinak vialte an tlaih ko bu ah hakkauhnak in an khat. Cun Meitei pawl nih India cozah sinah scheduled tribe sinak zong hal an timh fawn. Aruang cu miphun dang pawl umnak tlangram ah vawlei cawk le neih an duh. Scheduled tribe an halmi kongah Naga state putar pa zong a lungting lo ngai. A timi cu ST loin Meitei pawl hi thil lianngan tamtuk an tuah khawh ko e a ti. Milu tamdeuh a simi Meitei pawl hnahchuahnak le hakkauh ruangah anmah Meitei lei he Kuki lei he a phun2 in an tuar cang. Atu cu remnak le dawtnak le daihnak a um ti lo. Huatnak le i thahnak in an khat cang hna. Sualnak phun2 a karh. Dinnak le nuhrin covo le upadi a um ti lo. Manipur buainak konghi tampi ka theihmi a um ko nan mah vial hin za rih seh.
Mi hnahchuah thiam lo le duhfak hakkauh thiam lo cu rawhralnak a phun2 a chuahpi ko lai. Khrihfa mi nih cun hnahchuahnak le duhfak hakkauhnak hi tthatnak tuah lei in kan tei khawh hrim2 a hau. Mi pakhat kan hnahchuah ahcun amah nak in kan i zuam deuh a hau. Duhfak hakkauhnak kan neih zong le hawidang nak in kan i zuam deuh le kan tuan deuh a hau ko. A dik a hman lo ning in midang ta a simi chuh le neih kan i zuam ding a si lo. Midang nunnak le neihmi thilri hrawh kan i zuam ding a si fawn lo. Hnahchuahnak le duhfak hakkauhnak hna hi tei khawh tuk an si ko. Saya Van Tum