Hamas kan ti. Nain, zei an si kan thei cio hna lo. “A hmai ai khuh lai, Arab puan lukhuh nakpi ai khuh lai, meithal ai bei lai i Lucifer cithlah lo phun khin ai thuam lai” ti hrawng lawng in hei ruah cio an si.
Gaza teh zeidah si? Gaza Strip an timi teh?Gaza Strip an timite cu Israel nih a tohmi Mediterranean Rili zawn khin cun an ramri tawne ah a ummi ram hme parikte a si. 365 km2 (141 sq mi) lawng a kau.
Nain khuapi 24 bakte an um i cu chungah Gaza timi cu milu tam cem le an khualipi a si. Gaza khualipi ah sing 5 renglo an um tikah, Laitlang milu let hnih tluk an si kho (tulio dirhmun ah cun).
Kan Laitlang (Chin State) khi 36,019 km² bakte a kau. Israel ram khi 22,145 km² lawng a si i Israel chung i ruah vemi West Bank (Paletine pawl ta) khi 5,860 km² ceo a si ve.
Gaza Strip chungah milu 2 million renglo an um. West Bank ah 3 million renglo an um ve. Nihin ni tiangah milu a karh a ran cemnak hmun cu Gaza a si. A changtu ah West Bank hrawnghrang cu an si.
Vawlei phung ningah cun Israel cu ram an nei lo. WWII hnu lawng in mi ramdang ah sersat le thah an ton tuk cang caah an ram ah an rak kir.
Hitler nih a rak thah tuk hna ruang, WWI he WWII he Mirang ralkap le pennak ca i an miphun nih an rak izuam tuk ruang, vawlei power tlaitu khan ah a von icangmi US nih a dirpi hna ruang tbk i ruang tampi ruang ah Palestine pawl ram ah hmun an va khuar huar.
Hlan tuk chan Bible i Pathian nih a rak pekmi hna ram an va hlam. Cuka hmun cu Palestine ram a rak si diam cang.
An rum, an fiim, an ṭhawn cang tikah, Palestine pawl nih an rak ti kho hna lo. Mah khan 1948 ah Independence an thanh huar ko. Palestine he phun hawi Arab vialte nih an doh.
Cuticun ni 6 raltuknak ti tehna a rak chuahnak kha a si. Israel nihcun Muslim Palestine pawl cu duhsah duhsah in an ram cun a en chin vima hna i Yasser Arafat timi Palestine zalennak ca dohthleng pa a min a rak thang. Chan thar an pa bik ah ai cang.
Cu pa cu ai dawh tuk lo, holh-aa (Moses phun) si nain, atu i West Bank an timi le Gaza Strip timi ah an miphun pawl ram ihum khawhnak a rak neihter khawh hna.
Anih cu Muslim dang bantuk i itukthah uar si loin daihnak in an miphun ca zalennak a rak kawltu a si caah, Nobel Peace Prize an rak pek.
Israel lak dih ding simi (Bible ning cun an ram si dih ko rua) ram chungah Gaza Strip timi le West Bank timi cu Palestine pawl nawlngeihnak hmun ah ai cang.
A zalenmi ram an si nain, Israel lo cun, a ngai tiah cun, khuasa kho ding lam cu an si lo. Chan thar electric, ti le rawl, meiti tbk lawng si loin, a zeizong te in Israel thladem tang i khuasa ding dirhmun khi an si.
Ralhrang phun i Israel an doh hna lo cun, Israel nih a dawt hna, rian zong a pek hna, anmah miphun he tlukruannak a pek hna.
Israel doh an itimh belte cun, an hram in phur dih ding ti in Israel nih ai tlaih chih ve. 2007 tiangah Gaza Strip le West Bank cu ram khat bantuk an si. Nain, Gaza lei ah cun Hamas Party an laar.
2007 an thimnak ah Hamas Party nih teinak an hmuh hnu, an mipi nih misual an ithim hna hnu cun, an ram a buai zel.
Hamas nihcun Israel cii hloh ding, kan ram a kan chuttu an si caah thah dih i khi Canaan ram rak timi Israel ram vialte cu Muslim ram ah ser ding ti an itlaih.
West Bank leikap tu cu Israel lo cun thli a dawp kho ding an si lo khi an ihngalh i Hamas bantuk in siapi an ithlir lo.
2007 hnu khan Gaza Strip cu Israel cozah nih a rengh hna. Israel ram chungah zalong tein rianṭuannak nawl a pe hna lo. Duh paoh an lutchuak kho lo. US zong nih ralhrang cii hrin hmang Hamas cu zeizong tein a phih dih ve hna.
West Bank tu cu Israel he ai remmi cozah in an ihruai rih. Hamas Party chakmerhtu pawl cu mi hrokhrol tak an rak si ti zong tutan hin aa von ithei. Doha timi Qatar ram rum chungah nuam takin khua an sa huar hna, ti si.
Gaza Strip chung khuasa Palestine pawl khi an rum hna lo, an sii faak. An per capita zong niam taktak. Cu lio ah Hamas timi an hruaitu pawl cu Doha khualipi ah nuamsul in khua an sa.
Van ruah ahcun, an mipi nih maw an palh, an hruaitu pawl dah mileem an thiam tuk i si hnga ti khi ceih phu pakhat cu si hnga. Nain, ram kong tu ahcun extreme deuh in an van hrihhawh hna cun, Hamas nihcun Gaza Strip cu a uk dih khawh ko hna, kan ti ko lai.
Cuti si ah, atu i Gaza Strip le West Bank khuasa Palestine pawl khi Bible chung i Philistines an si maw?An si ko. El awk um lo. Nain, mi cheukhat nihcun an si lo an ti lai.
Zei ruangah tiah cun an cii ai cawh tuk cang i anmah miphun chung mifim cheukhat nihkhin kanmah cu Arab kan si ko, Bible chung i Philistines an kan timi cu kan si lo an ti lai. [An lih si; Judah bible kha a dik lo ti langhter an duh bia sawh khi si.]
Judah le Philistines hrim ai um i kahpia fa zong cu an tam lengluang ve cang i Philistines timi an original khi cu thlau i Arabs ti khi an duh ve.
Kam khatlei ah, Israel ram chung i Jacob hrinthlak kan si ko ai timi lakah Chin hmanh an um leen khah. Kawlram ahkhin Kala si nain, mi cung cuan duh deuh phun pawl nihkhin, “kannih cu Kala kan si lo, Judah hrinthlak kan si” an iti.
Nihin i Israel minta lakah Netflix i a laar ngaimi pa hna khi cu Russia hrinthlak si ko khih. Laimi lak zongah, a nak zong um te khawh, a raang zong an um te ko lai. Kawl cii thlah zong an tampi ko lai.
Nain, Laimi bak ka si, kei cu Laimi sinak kai hrawm ai timi cu kan unau kan Laimi an si ve te ko lai. Ka hrelhmi tampi lai. Caan na ngeih le van peh ve cio te ulaw, a reltu ca cun theihtlei le theih ṭha ah ai chuah kho ve men ko hnga. Salai C Alaxander